Найман хувийн орон сууцны зээлийн талаар МИК-ийн гүйцэтгэх захирал Д. Гантөгстэй ярилцлаа.
-8 хувийн хүүтэй зээл системийн шинэчлэл гэж яриад байна. Энэ талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлахгүй юу?
-Системийн шинэчлэл гэдэг санал бодолд тодорхой хариулт өгөх цаг хугацаа эрт байна. Гэхдээ бүтцийн санхүүжилтийн тогтолцоо гэдэг хөгжингүй болон хөгжиж буй олон орны санхүүгийн салбарын хөрөнгийн зах зээлд бий болоод удаж байгаа урт хугацаатай санхүүжилтийн тогтолцооны сэжүүр манай улсын хувьд эхлэл нь тавигдаж байна гэдэг санааны илэрхийлэл гэдэгтэй санал нэг байна.
Манай байгууллагын хувьд анх үүсгэн байгуулсан цагаасаа орон сууцны санхүүжилтийн хоёрдогч зах зээлийн шинэ боломжийг эрэлхийлж, олон жилийн туршид банкуудын хүн амын орон сууцны хэрэгцээг хангахад зориулан олгож ирсэн орон сууцны зээлийн тогтолцоог боловсронгуй болгох, орон сууцны санхүүжилтийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэх чиглэлээр тууштай ажиллаж байгаа. 2013 оны 6-р сараас эхлэн олны дунд Засгийн газар болон Монголбанкны 8 %-ийн орон сууцны зээлийн хөтөлбөр гэдэг нэрээр түгээмэл танигдсан энэхүү хөтөлбөрт нэгдэж өнөөгийн байдлаар 545 тэрбум төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй ипотекийн зээлээр баталгаажсан бонд гаргаж, дараагийн ээлжинд нэмж 300 гаруй тэрбум төгрөгийн ИЗББ гаргах бэлтэлийг хангаж байна.
-Энэхүү орон сууцны хөтөлбөрт МИК ямар үүргээр оролцож байна вэ?
-Хөтөлбөрийн хүрээнд манай компанийн гол үүрэг бол банкуудын шинээр олгож буй 8%-ийн орон сууцны зээл болон өмнө нь олгосон байсан өндөр хүүтэй зээлийг 8% руу шилжүүлсний дараа эдгээр зээлийн хөрөнгийг багцлах, Санхүүгийн зохицуулах хорооноос үнэт цаас гаргах зөвшөөрөл авах, бондыг худалдан авагч талуудтай гэрээ хэлцэл байгуулах, гаргасны дараах төлбөр тооцооны үйлчилгээ үзүүлэх, бонд эзэмшигчдэд тайлагнах зэрэг олон тооны шинэлэг ажил эрхэлж байгаа. Нэгтгэж хэлбэл Хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны тухай хууль анх 2010 онд УИХ-аас баталж гаргаснаас хойш анх удаа манай улсын дотоодын хөрөнгийн зах зээлд шинэ төрлийн үнэт цаас нэвтрүүлж, түүний онцлог болон ач холбогдлын талаар таниулахаар ажиллаж байгаа юм.
Үүнтэй холбоотой зарим нэгэн зүйлийг тодруулах нь зүйтэй байх. Тухайлбал хөтөлбөр эхлэхээс өмнө манай улсын хэмжээнд сүүлийн жилүүдэд барилга угсралтын салбар эрчимтэй хөгжиж, банкуудын зээлийн үйл ажиллагааны чиглэлд томоохон байр суурь эзэлж, хот болон орон нутгийн суурин газрын хүн амын өсөлт, тэлэлттэй уялдан орон сууцны зээлийн эрэлт хэрэгцээ улам хурдацтай өсөх хандлага бий болсон байсан. Гэтэл нөгөө талаас банкны салбарын хадгаламж, харилцахын өсөлт сүүлийн жилүүдэд хэдийгээр өсөлт өндөртэй байсан болов ч хурд цар хүрээний хувьд хүн амын орон сууцны зээлийн уг эрэлт хэрэгцээг хангахад хүрэлцээ нь хангалтгүй байсан. Инфляцийн түвшин өндөр байгаатай уялдан банкны системийн хадгаламжийн хүүний дундаж түвшин өндөр байхад орон сууцны зээлийн хүүний хэмжээ мөн адил өндөр хэвээр үзүүлэлттэй явж ирсэн. Санхүүгийн зах зээлийн орчины уг байдлын улмаас бий болоод байсан гол үр дагавар нь юу байв гэвэл орон сууцны эрэлт хэрэгцээтэй олон тооны дунд болон багавтар орлоготой өрхүүдэд орон сууцны зээлд хамрагдах боломж хязгаарлагдмал, арилжааны өндөр хүүтэй орон сууцны зээлийн сарын төлбөрийг тогтмол барагдуулах өндөр босгыг давах төлбөрийн чадвартай харилцагч цөөн хэвээр, үүнийг дагаад банкны орон сууцны зээлийн өсөлт харьцангуй бага, бараг тогтвортой, тэлэх боломж хаагдмал байх хандлага ажиглагдаж байлаа.
Ийнхүү олон нийтийн орон сууцны зээлийн эрэлт хэрэгцээ, санхүүжилтийн эх үүсвэрийн дутагдалтай байдлын саад бэрхшээлийг давахын тулд мөн барилгын салбарын хурдацтай өсөлтийн хэрэгцээг хангах үүднээс энэхүү шинэлэг тэнцвэртэй хөтөлбөрийг эхлүүлсэн нь оновчтой бодлогын арга хэмжээ болсон гэж харагдаж байгаа.
-Та сая 8 хувийн орон сууцны зээлийн хөтөлбөрийг бодлогын оновчтой арга хэмжээ болсон гэж хэллээ. Тэгвэл өмнөх жилүүдэд хэрэгжүүлсэн орон сууцжуулах хөтөлбөрүүдээс ялгаа нь юу вэ?
-Өмнөх жилүүдэд хэрэгжүүлсэн орон сууцжуулах хөтөлбөрүүдээс ялгаатай гол онцлог гэвэл урт хугацаатай орон сууцны зээлээр буюу ипотекийн зээлээр баталгаажсан шинэ төрлийн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасыг бий болгож, банкуудын эх үүсвэрийн дутагдлыг багасгахын зэрэгцээ хөрөнгө болон эх үүсвэрийн хугацааны зөрүүг тэнцвэржүүлэх шинэ арга хэрэгсэл нэвтрүүлсэн байгаа.
Өөрөөр хэлбэл ипотекийн зээлээр баталгаажсан үнэт цаас гаргасны давуу тал нь банкны салбарын хувьд харьцангуй бага хугацаатай өндөр өртөгтэй хадгаламжийн эх үүсвэрээр өндөр хүүтэй болон урт хугацаанд төлөгдөх зээл олгож ирсэн практик байдлыг арай оновчтой шинэ бүтцээр сольж, орон сууцны зээл олгож буй банкны үйл ажиллагааны зохион байгуулалт болон үүнийг дагасан эрсдэлийн болон түргэн хөрвөх чөлөөт хөрөнгийн удирдлагын боломжийг илүү өртөг багатай уян хатан болгосонд оршиж байгаа. Энгийнээр тайлбарлавал банк олон тооны орон сууцны зээлдэгч нарын цувуулан төлөх сарын төлбөрийг цаг хугацаанд нь төлөхийг хүлээхгүйгээр богино хугацаанд төлөгдөх боломжтой үнэт цаасаар сольж, өөрийн зээлийн актив хөрөнгийг түргэн эргэлтэнд оруулах боломжоор хангагдаж байгаа юм. Богино хугацаанд арилжаанд оруулах боломжтой хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны үр нөлөөгөөр илүү олон тооны айл өрх орон сууцны зээлд хамрагдах боломжтой болж, орон сууцны зээл олгох эх үүсвэрийн суурь өртөг тодорхой хэмжээгээр буурах эхлэл тавигдсан байгаа.
-Өмнө нь ямар шалтгаанаар 8 хувийн зээлийг өргөн далайцтайгаар хэрэгжүүлдэггүй байсан бэ?
-Өмнө нь 8 %-ийн орон сууцны зээлийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх боломж хэр их байсан бол гэдэг асуудал нь өөрөө их өргөн агуулгатай тул үүнд хялбар хариулт өгөх гэж оролдъё.
Олон улсын чиг хандлагаар бол улс болгон хүн амынхаа орон сууцны санхүүжилтийн тогтолцоогоо өөрийн орныхоо олон жилийн нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн түүх, санхүүгийн зах зээлийн тогтолцооны суурь судалгаанд түшиглэж ахиулж ирсэн байдаг нь харагдсан. Байнга шинэ гарц хайж, улсынхаа бодлогоор дэмжиж эрх зүйн орчныг бий болгодог, сайжруулдаг, ажил хэрэг болгодог түүхтэй.
Зарим оронд илүү төсвийн оролцоо, дэмжлэгээр хүн амынхаа орон сууцны хэрэгцээг шийдвэрлэхээр бодлогоо тодорхойлдог байхад зарим, тухайлбал илүү өндөр хөгжилтэй, хөрөнгийн зах зээл нь өндөр оролцоотой эдийн засгийн бүтэцтэй оронд хувийн хэвшлийн болон олон нийтэд нээлттэй хөрөнгө оруулагч байгууллагын хөрөнгө оруулалтын сан болон тэтгэвэр, нийгмийн даатгалын сан, эсвэл төр хувийн хэвшлийн түншлэлд суурилсан бодлогыг баримталдаг жишээ байна.
Манай эдийн засгийн суурь бүтэц болон бодлогын чиглэлтэй уялдуулж харахад өмнө нь хэрэгжүүлж байсан орон сууцжуулах хөтөлбөрүүд нь гол төлөв төсвийн бодлогоор дэмжигдэж ирсэн бол 8%-ийн орон сууцны хөтөлбөрийн хувьд хөрөнгийн зах зээлд суурилсан тогтолцоог харьцангуй илүү баримталж байгаа гэж дүгнэж болох юм. Гэхдээ манай байгууллагаас гаргасан ипотекийн зээлээр баталгаажсан шинэ төрлийн үнэт цаасны арилжааны нөхцлийг хөрөнгө оруулагч талаас харвал хөрөнгийн зах зээлийн идэвхижил сул, хууль эрх зүйн орчин нь шинэчлэгдэж байгаа өнөө үед мэдээж хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг татах үнэт цаасны түвшинд хүрэхгүй байгаа.
Аливаа үнэт цаас хөрөнгө оруулагч нартаа өгөөж, ашиг үр шим өгдөг, эрсдэл багатай хөрөнгө байхын тулд өрсөлдөхүйц нөхцөлтэй байх ёстой. Эдийн засгийн нөхцөл суларч, өсөлт буурах үед манай бондод одоогоор худалдан авах сонирхол гаргах хөрөнгө оруулагч байгууллагууд цөөн хүрээтэй, иймд төрийн дэмжлэгтэй тогтолцоонд суурилж байна. Өөрөөр хэлбэл орон сууцжуулах олон улсын чиг хандлагын али алиныг хослуулсан эрсдэл багатай хөтөлбөр болсон тул өмнөх хөтөлбөрүүдээсээ илүү өргөн хүрээтэй хэрэгжүүлэх боломж бүрдсэн байна.
-Банкуудын зээлийн шалгуур яагаад өндөрсөөд байна вэ? Эдийн засгийн нөхцөл байдал сайнгүй байгаатай холбоотой юу?
-Банкуудын зээлийн бодлого ерөнхийдөө чангарч байгаа, үүн дотор мөн орон сууцны зээл олголт өмнөх үетэйгээ харьцуулахад багасч байгаа нь эдийн засгийн эрсдэлийн мөчлөгтэй холбоотой. 8%-ийн орон сууцны хөтөлбөр эхлэх үед инфляцийн түвшин бага, банкуудын гадаад болон дотоодын санхүүгийн зах зээлээс эх үүсвэр татах боломж илүү таатай байсан, харин хөтөлбөр хэрэгжих хугацаанд нийт мөнгөний бодлогын хувьд макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах үүднээс үнийн өсөлтийг сааруулах хандлага давамгайлж, гадаадын хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах замаар аж ахуйн байгууллагын үйл ажиллагааны зээлжих боломжийг илүү түргэн өсгөх чиглэл баримталж эхэлсэн.
Үүнтэй холбоотой иргэдийн хэрэглээний зээлийн өсөлт банкны салбарын хувьд буурах хандлагатай болсон. Нөгөө талаар манай компанийн зүгээс орон сууцны зээлүүдэд тавьдаг шалгуур үзүүлэлтүүдээ хэдийгээр хэвээр мөрдүүлж байгаа боловч эрх зүйн хувьд хөрөнгө оруулагч нарын үнэт цаасны эрх зүй стандартыг хангах үүднээс банк болон орон сууцны зээлтэй иргэдийн зээлийн болон барьцааны гэрээний эрх зүйн стандартыг Иргэний, Барьцааны, Эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн хуулиудыг хэрэгжүүлэх дүрэм журмын биелэлтэнд цахим хяналт нэвтрүүлсэн.
Орон сууцны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч байгуулага, иргэдийн хооронд байгуулж буй эрх зүйн бичиг баримтын алдаа зөрчлүүдийг бууруулах, үүний улмаас иргэдэд үүсдэг байсан чирэгдэл, цаг алддаг явдал багасахын зэрэгцээ 8 %-ийн хөтөлбөрийн хүрээнд зээл авсан иргэдийн эрх зүйн бичиг баримтын бүрдэл илүү ил тод, алдаагүй, төрийн үйлчилгээний бүртгэлийн ажил илүү түргэн болж байгаа. Иймд шалгуур өндөрссөн гэхээсээ илүү уг шалгуурын үзүүлэлтүүд илүү нарийн тодорхой хууль дүрэмд нийцтэй болж байгаа юм.
-60 мянга орчим өрх зээлд хамрагдсан статистик байна. Зээл ингэж ихсэж байгаа нь зах зээлийн жамаараа явж байна уу?
-Орон сууцны зээл ихсэх нь эрэлт хэрэгцээ өндөр хэвээр байгаагийн илрэл юм. Саяхан манай улсын Барилгын Үндэсний Ассоциацийн шугамаар Барилга хот байгуулалтын Яамтай хамтран орон сууцны эрэл хэрэгцээний судалгаа гаргасан бөгөөд үүнд улсын хэмжээнд орон сууц авах хүсэлтэй айл өрхийн хэмжээ 200 мянга орчим байгааг дурьдсан байна лээ. Иймд хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд барилга угсралтын хэмжээ дорвитой нэмэгдсэн болов ч айл өрхийн орон сууцны хэрэгцээ өндөр хэвээр байгаа нь тодорхой юм. Гарцаагүй худалдан авах төлбөрийн чадвартай өрхийн тоо хэмжээ ойрын жилүүдэд хэр зэрэг нэмэгдэх боломжтой байх талаар цааүид ч тогтмол судалгаа хийж, харин байрны хэрэгцээтэй болов ч урьчилгаа төлбөрийг хийх боломжгүй айл өрхийг хэрхэн дэмжих талаар оновчтой төрийн бодлого хэрэгтэй байгаа юм.
Үл хөдлөх хөрөнгө болох орон сууцны зах зээлийн өндөр өсөлтийн гол хөшүүрэг нь эдийн засгийн хурдацтай сайн өсөлт байдаг болохоор ойрын жилүүдэд суурь дэд бүтэцийн хөрөнгө оруулалтын ажлын явц хэрхэн нөлөөлөхийг давхар судалж санхүүжилтийн тогтолцоог шийдэх хэрэгцээ өндөр байгаа. Ингэснээр орон сууцны эрэлт хэрэгцээ, үнийн өсөлт тогтвортой тэнцвэртэй болж банкны үйл ажиллагаа өргөжих боломжтой болно. Өмнө нь дээр дурьдсан төсвийн болон хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтын өсөлтөнд суурилсан эдийн засгийн хөгжлийн хэтийн бодлогоос ихээхэн хамаарах тул тогтвортой өсөлттэй байна гэж хэлэхэд эрт байна.
-Нийслэлээс ажилтай орлоготой хүн бүр 3-5 жилийн дотор байртай болох хөтөлбөрийг санал болгосон. Энэ хөтөлбөр 8 хувийн хүүтэй зээлээс багаар хэрэгжих боломжтой юу?
-Нийслэлийн иргэдийн орон сууцны хөгжлийн хэтийн төлөвийг гаргахдаа эхний ээлжинд одоо байгаа дэд бүтцийн даац хэтэрснээс үүсээд буй сул талуудыг хэрхэн шийдэх талаар сайн судлаагүй болохоор хэлэх боломжгүй байна. Зарим судалгааны ажлыг Дэлхийн банктай хамтран хийж эхэлсэн байгаа бөгөөд эхний ээлжинд Гэр хорооллыг дахин төлөвлөж орон сууцжуулж буй хөтөлбөртэй холбогдуулан гэр хорооллын дунд болон бага орлоготой иргэдэд зориулсан хөнгөлөлт дэмжлэг үзүүлэх асуудал хөндөгдөж байсан. Олон улсад энэ асуудлаар судалгаа хийж харьцуулан, аль болохоор банкны зээлийн өндөр шалгуурыг давах боломжгүй, 30%-ийн урьдчилгаа төлөхөд бэрхшээлтэй байгаа, орлого нь хүрэлцэхгүй иргэдэд тусгайлан дэмжлэг үзүүлэх боломжийг судлахаар тогтсон байгааг онцолж байсан.
Тэгэхээр энэ талаар одоогоор тодорхой шийдвэр гаргаагүй болохоор хүлээлттэй байна гэсэн үг. МИК ОССК ХХК нь хувийн хэвшлийн, үнэт цаас гаргах үйл ажиллагаа эрхэлдэг компани болохоор жилийн 8%-ийн хүүтэй зээл олгох эсэх шийдвэр гаргах эрхгүй, хэрэв банкууд зээл олгосон тохиолдолд эдгээр байгууллагын олгосон зээл нь хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас гаргах түвшингийн сайн чанартай зээл байна, үүнийг багцаалж хөрөнгө оруулагч нарт зориулан үнэт цаас гаргах, хөрөнгө оруулагч нарын эрсдэлийг хянах тайлагнах үүрэг хүлээдэг компани юм. Иймд оролцогч талууд болох нийслэл хотын засаг захиргаа болон банкуудын өмнөөс шийдвэр гаргах, дүгнэх эрхгүй байгаа юм.
-Орон сууцны зээлд хөдөө орон нутгийн иргэд хир хамрагдаж байна вэ? 8 хувийг 7 хувь болгох асуудал хэрэгжих шатандаа орсон уу?
-Орон нутгийн хэмжээнд олгосон орон сууцны зээлүүд манай ипотекоор баталгаажсан хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасанд хамрагдах нь нэмэгдэж байна. Тухайлбал эхний удаад 2013 оны сүүлээр гаргасан ипотекийн хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны хувьд ийнхүү нийт бондын хөрөнгийн 11 хувь нь орон нутгийн 8 %-ийн зээлийн багц орсон байсан болон энэ удаагийн бэлтгэгдэж буй зээлийн багцын 22 орчим хувь нь орон нутгийн орон сууцны зээл хамрагдаж байгаа. Нийт 879,3 тэрбум төгрөгийн бондын зээлийн нэгдсэн багц хөрөнгийн 17,5 хувь нь орон нутгийн зээлүүд эзлэж байгаа.
7 хувьтай орон сууцны зээлийг орон нутагт хэрэгжиж эхлээгүй байгаа нь хувийн амьны орон сууцыг зээлд хамруулах тухай журамд өөрчлөлт ороогүй байгаатай холбоотой болов уу. 8%-ийн хөтөлбөрийн хувьд нийтийн зориулалттай, дэд бүтцийн хангамжтай орон сууц гэж Засгийн газрын журамд заагласан байгаа тул орон нутгийн хэмжээнд 7 %-ийн амины орон сууцыг санхүүжүүлэхэд олгосон орон сууцны зээлийг хамааруулж бонд гаргах асуудлыг шийдвэрлээгүй, судалгаанд байгаа. Мөн ийнхүү орон сууцны үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээний зах зээлийн судалгаа хийх ажил хүлээгдэж буй юм. Гэхдээ Барилга, хот байгуулалтын Яамнаас гаргасан судалгаанд ийнхүү дэд бүтцэд холбогдсон амины орон сууцны төрлийн зээлийн эрэлт хэрэгцээ өндөр байгааг тодорхой тусгаж 8 %-ийн амины орон сууцны зээл олгох бэлтгэл хийгдэж байна гэж ойлгож байгаа. Манай компанийн хувьд олон нийтийн дунд судалгаа хийх боломжтой хөрөнгийн үнэлгээний компанийг судалж, журамд өөрчлөлт оруулсны дараа илүү нарийвчилсан төлөвлөгөө гаргаж ажиллах юм.
-Банкуудаас авсан зээлийн багцыг МИК үнэт цаасжуулж хоёрдох зах зээлд гаргаж байгаа. Одоогийн байдлаар хэдэн удаагийн үнэт цаасжуулалт хийгдээд байна вэ?
-2014 оны 9-р сарын байдлаар манай компаниас нийт 545 тэрбум төгрөгийн бонд гаргах зөвшөөрлийг Санхүүгийн зохицуулах хорооноос 2 удаа авсаны үндсэн дээр хөрөнгө оруулагч нарт санал болгож худалдсан байгаа. Үүнд нийт 10 банкнаас хамрагдсан өрхийн тоо 13751 байна. Цаашид гаргахаар бэлтгэгдсэн бондын дараагийн ээлжинд нийт 7116 айл өрхийн 329 тэрбум төгрөгийн орон сууцны зээлийг хамруулан судалж сонгосон байгаа. Он дуустал одоогоор нийт 340 орчим тэрбум төгрөгийн бондын судалгаанд 8400 орчим айл өрхийн орон сууцны зээл хамрагдаж, Монголбанкны болон Засгийн газрын холбогдох журмын дагуу үнэт цаас гаргах шалгуурын биелэлт хангагдаж буй эсэхэд шинжилгээ хийж байна.
-8 хувийн зээлд шинээр хамрагдаж байгаа иргэдээс гадна өндөр хүүнээс 8 руу шилжиж буй иргэд байгаа. Эдгээр хүмүүст боломж гарч ирж байгаа нь лавтай?
-Шинээр орон сууцны байр худалдан авсан зээлдэгчээс гадна энэ хөтөлбөрт өмнө нь банкнаас өндөр хүүтэй зээл авсан орон сууцандаа амьдарч байгаа иргэд хамрагдсан нь маш чухал, нийгэмд үр өгөөжтэй хүний эрхийг дээдэлсэн арга хэмжээ болсон юм. Учир нь тухайлбал Монголбанкны статистик судалгаагаар шалгуур хангасан 8 %-ийн зээл рүү шилжсэн орон сууцны багц хөрөнгийн хэмжээ 540 тэрбум байгааг нийтэд өөрийн цахим хуудсанд ил тод мэдээлдэг. Зөвхөн нэг өрхийн хэмжээнд жилд хэмнэгдэх өрхийн орлогын хэмжээг тооцвол энэ нь ойролцоогоор 50 сая орчим төгрөгийн зээлтэй өрхөөс эхний жилдээ л гэхэд 1 –ээс 1,2 сая төгрөг хүртэл хөнгөлөлт болох жишээтэй байна. Олон жилээр үүнийг тооцож үзвэл өрхийн өрийн хэмжээнд дорвитой хөнгөлөлт болж өгч байгаа юм. Иймд энэ нь тухайн өрхийн худалдан авах чадварт сайнаар нөлөөлж байгаа нь гарцаагүй байхаас гадна өрхийн бусад зарцуулах зайльшгүй үардалд ихээхэн хувь нэмэр болох ач холбогдолтой байгаа.
-8 хувийн хүүтэй орон сууцны зээл цаашид тогтвортой үргэлжлэх үү?
-Энэ асуудлаар манай компаниас болон олон талын байгууллагуудаас өмнө нь хариулт өгч байсан, дахин давтаж хэлэхэд улсын төсвийн хувьд аливаа нэмэлт ачаалал үүсгээгүй, шинэлэг бүтэцтэй, хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх эхлэлийг хослуулсан хөтөлбөр болсон учраас эдийн засгийн өсөлт сайжирч тэлэх, эдийн засаг дах ажилгүйдлийн түвшин бууран, айл өрхий орлого нэмэгдэж, макро эдийн засгийн суурь бодлогууд нь тогтвортой байхад амжилттай үргэлжлэн хэрэгжих хөтөлбөр болон хэвээр, улам өргөжих хандлагатай байна.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Эх сурвалж: news.gogo.mn
Сэтгүүлч Б.Батсайхан
Найман хувийн орон сууцны зээлийн талаар МИК-ийн гүйцэтгэх захирал Д. Гантөгстэй ярилцлаа.
-8 хувийн хүүтэй зээл системийн шинэчлэл гэж яриад байна. Энэ талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлахгүй юу?
-Системийн шинэчлэл гэдэг санал бодолд тодорхой хариулт өгөх цаг хугацаа эрт байна. Гэхдээ бүтцийн санхүүжилтийн тогтолцоо гэдэг хөгжингүй болон хөгжиж буй олон орны санхүүгийн салбарын хөрөнгийн зах зээлд бий болоод удаж байгаа урт хугацаатай санхүүжилтийн тогтолцооны сэжүүр манай улсын хувьд эхлэл нь тавигдаж байна гэдэг санааны илэрхийлэл гэдэгтэй санал нэг байна.
Манай байгууллагын хувьд анх үүсгэн байгуулсан цагаасаа орон сууцны санхүүжилтийн хоёрдогч зах зээлийн шинэ боломжийг эрэлхийлж, олон жилийн туршид банкуудын хүн амын орон сууцны хэрэгцээг хангахад зориулан олгож ирсэн орон сууцны зээлийн тогтолцоог боловсронгуй болгох, орон сууцны санхүүжилтийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэх чиглэлээр тууштай ажиллаж байгаа. 2013 оны 6-р сараас эхлэн олны дунд Засгийн газар болон Монголбанкны 8 %-ийн орон сууцны зээлийн хөтөлбөр гэдэг нэрээр түгээмэл танигдсан энэхүү хөтөлбөрт нэгдэж өнөөгийн байдлаар 545 тэрбум төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй ипотекийн зээлээр баталгаажсан бонд гаргаж, дараагийн ээлжинд нэмж 300 гаруй тэрбум төгрөгийн ИЗББ гаргах бэлтэлийг хангаж байна.
-Энэхүү орон сууцны хөтөлбөрт МИК ямар үүргээр оролцож байна вэ?
-Хөтөлбөрийн хүрээнд манай компанийн гол үүрэг бол банкуудын шинээр олгож буй 8%-ийн орон сууцны зээл болон өмнө нь олгосон байсан өндөр хүүтэй зээлийг 8% руу шилжүүлсний дараа эдгээр зээлийн хөрөнгийг багцлах, Санхүүгийн зохицуулах хорооноос үнэт цаас гаргах зөвшөөрөл авах, бондыг худалдан авагч талуудтай гэрээ хэлцэл байгуулах, гаргасны дараах төлбөр тооцооны үйлчилгээ үзүүлэх, бонд эзэмшигчдэд тайлагнах зэрэг олон тооны шинэлэг ажил эрхэлж байгаа. Нэгтгэж хэлбэл Хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны тухай хууль анх 2010 онд УИХ-аас баталж гаргаснаас хойш анх удаа манай улсын дотоодын хөрөнгийн зах зээлд шинэ төрлийн үнэт цаас нэвтрүүлж, түүний онцлог болон ач холбогдлын талаар таниулахаар ажиллаж байгаа юм.
Үүнтэй холбоотой зарим нэгэн зүйлийг тодруулах нь зүйтэй байх. Тухайлбал хөтөлбөр эхлэхээс өмнө манай улсын хэмжээнд сүүлийн жилүүдэд барилга угсралтын салбар эрчимтэй хөгжиж, банкуудын зээлийн үйл ажиллагааны чиглэлд томоохон байр суурь эзэлж, хот болон орон нутгийн суурин газрын хүн амын өсөлт, тэлэлттэй уялдан орон сууцны зээлийн эрэлт хэрэгцээ улам хурдацтай өсөх хандлага бий болсон байсан. Гэтэл нөгөө талаас банкны салбарын хадгаламж, харилцахын өсөлт сүүлийн жилүүдэд хэдийгээр өсөлт өндөртэй байсан болов ч хурд цар хүрээний хувьд хүн амын орон сууцны зээлийн уг эрэлт хэрэгцээг хангахад хүрэлцээ нь хангалтгүй байсан. Инфляцийн түвшин өндөр байгаатай уялдан банкны системийн хадгаламжийн хүүний дундаж түвшин өндөр байхад орон сууцны зээлийн хүүний хэмжээ мөн адил өндөр хэвээр үзүүлэлттэй явж ирсэн. Санхүүгийн зах зээлийн орчины уг байдлын улмаас бий болоод байсан гол үр дагавар нь юу байв гэвэл орон сууцны эрэлт хэрэгцээтэй олон тооны дунд болон багавтар орлоготой өрхүүдэд орон сууцны зээлд хамрагдах боломж хязгаарлагдмал, арилжааны өндөр хүүтэй орон сууцны зээлийн сарын төлбөрийг тогтмол барагдуулах өндөр босгыг давах төлбөрийн чадвартай харилцагч цөөн хэвээр, үүнийг дагаад банкны орон сууцны зээлийн өсөлт харьцангуй бага, бараг тогтвортой, тэлэх боломж хаагдмал байх хандлага ажиглагдаж байлаа.
Ийнхүү олон нийтийн орон сууцны зээлийн эрэлт хэрэгцээ, санхүүжилтийн эх үүсвэрийн дутагдалтай байдлын саад бэрхшээлийг давахын тулд мөн барилгын салбарын хурдацтай өсөлтийн хэрэгцээг хангах үүднээс энэхүү шинэлэг тэнцвэртэй хөтөлбөрийг эхлүүлсэн нь оновчтой бодлогын арга хэмжээ болсон гэж харагдаж байгаа.
-Та сая 8 хувийн орон сууцны зээлийн хөтөлбөрийг бодлогын оновчтой арга хэмжээ болсон гэж хэллээ. Тэгвэл өмнөх жилүүдэд хэрэгжүүлсэн орон сууцжуулах хөтөлбөрүүдээс ялгаа нь юу вэ?
-Өмнөх жилүүдэд хэрэгжүүлсэн орон сууцжуулах хөтөлбөрүүдээс ялгаатай гол онцлог гэвэл урт хугацаатай орон сууцны зээлээр буюу ипотекийн зээлээр баталгаажсан шинэ төрлийн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасыг бий болгож, банкуудын эх үүсвэрийн дутагдлыг багасгахын зэрэгцээ хөрөнгө болон эх үүсвэрийн хугацааны зөрүүг тэнцвэржүүлэх шинэ арга хэрэгсэл нэвтрүүлсэн байгаа.
Өөрөөр хэлбэл ипотекийн зээлээр баталгаажсан үнэт цаас гаргасны давуу тал нь банкны салбарын хувьд харьцангуй бага хугацаатай өндөр өртөгтэй хадгаламжийн эх үүсвэрээр өндөр хүүтэй болон урт хугацаанд төлөгдөх зээл олгож ирсэн практик байдлыг арай оновчтой шинэ бүтцээр сольж, орон сууцны зээл олгож буй банкны үйл ажиллагааны зохион байгуулалт болон үүнийг дагасан эрсдэлийн болон түргэн хөрвөх чөлөөт хөрөнгийн удирдлагын боломжийг илүү өртөг багатай уян хатан болгосонд оршиж байгаа. Энгийнээр тайлбарлавал банк олон тооны орон сууцны зээлдэгч нарын цувуулан төлөх сарын төлбөрийг цаг хугацаанд нь төлөхийг хүлээхгүйгээр богино хугацаанд төлөгдөх боломжтой үнэт цаасаар сольж, өөрийн зээлийн актив хөрөнгийг түргэн эргэлтэнд оруулах боломжоор хангагдаж байгаа юм. Богино хугацаанд арилжаанд оруулах боломжтой хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны үр нөлөөгөөр илүү олон тооны айл өрх орон сууцны зээлд хамрагдах боломжтой болж, орон сууцны зээл олгох эх үүсвэрийн суурь өртөг тодорхой хэмжээгээр буурах эхлэл тавигдсан байгаа.
-Өмнө нь ямар шалтгаанаар 8 хувийн зээлийг өргөн далайцтайгаар хэрэгжүүлдэггүй байсан бэ?
-Өмнө нь 8 %-ийн орон сууцны зээлийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх боломж хэр их байсан бол гэдэг асуудал нь өөрөө их өргөн агуулгатай тул үүнд хялбар хариулт өгөх гэж оролдъё.
Олон улсын чиг хандлагаар бол улс болгон хүн амынхаа орон сууцны санхүүжилтийн тогтолцоогоо өөрийн орныхоо олон жилийн нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн түүх, санхүүгийн зах зээлийн тогтолцооны суурь судалгаанд түшиглэж ахиулж ирсэн байдаг нь харагдсан. Байнга шинэ гарц хайж, улсынхаа бодлогоор дэмжиж эрх зүйн орчныг бий болгодог, сайжруулдаг, ажил хэрэг болгодог түүхтэй.
Зарим оронд илүү төсвийн оролцоо, дэмжлэгээр хүн амынхаа орон сууцны хэрэгцээг шийдвэрлэхээр бодлогоо тодорхойлдог байхад зарим, тухайлбал илүү өндөр хөгжилтэй, хөрөнгийн зах зээл нь өндөр оролцоотой эдийн засгийн бүтэцтэй оронд хувийн хэвшлийн болон олон нийтэд нээлттэй хөрөнгө оруулагч байгууллагын хөрөнгө оруулалтын сан болон тэтгэвэр, нийгмийн даатгалын сан, эсвэл төр хувийн хэвшлийн түншлэлд суурилсан бодлогыг баримталдаг жишээ байна.
Манай эдийн засгийн суурь бүтэц болон бодлогын чиглэлтэй уялдуулж харахад өмнө нь хэрэгжүүлж байсан орон сууцжуулах хөтөлбөрүүд нь гол төлөв төсвийн бодлогоор дэмжигдэж ирсэн бол 8%-ийн орон сууцны хөтөлбөрийн хувьд хөрөнгийн зах зээлд суурилсан тогтолцоог харьцангуй илүү баримталж байгаа гэж дүгнэж болох юм. Гэхдээ манай байгууллагаас гаргасан ипотекийн зээлээр баталгаажсан шинэ төрлийн үнэт цаасны арилжааны нөхцлийг хөрөнгө оруулагч талаас харвал хөрөнгийн зах зээлийн идэвхижил сул, хууль эрх зүйн орчин нь шинэчлэгдэж байгаа өнөө үед мэдээж хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг татах үнэт цаасны түвшинд хүрэхгүй байгаа.
Аливаа үнэт цаас хөрөнгө оруулагч нартаа өгөөж, ашиг үр шим өгдөг, эрсдэл багатай хөрөнгө байхын тулд өрсөлдөхүйц нөхцөлтэй байх ёстой. Эдийн засгийн нөхцөл суларч, өсөлт буурах үед манай бондод одоогоор худалдан авах сонирхол гаргах хөрөнгө оруулагч байгууллагууд цөөн хүрээтэй, иймд төрийн дэмжлэгтэй тогтолцоонд суурилж байна. Өөрөөр хэлбэл орон сууцжуулах олон улсын чиг хандлагын али алиныг хослуулсан эрсдэл багатай хөтөлбөр болсон тул өмнөх хөтөлбөрүүдээсээ илүү өргөн хүрээтэй хэрэгжүүлэх боломж бүрдсэн байна.
-Банкуудын зээлийн шалгуур яагаад өндөрсөөд байна вэ? Эдийн засгийн нөхцөл байдал сайнгүй байгаатай холбоотой юу?
-Банкуудын зээлийн бодлого ерөнхийдөө чангарч байгаа, үүн дотор мөн орон сууцны зээл олголт өмнөх үетэйгээ харьцуулахад багасч байгаа нь эдийн засгийн эрсдэлийн мөчлөгтэй холбоотой. 8%-ийн орон сууцны хөтөлбөр эхлэх үед инфляцийн түвшин бага, банкуудын гадаад болон дотоодын санхүүгийн зах зээлээс эх үүсвэр татах боломж илүү таатай байсан, харин хөтөлбөр хэрэгжих хугацаанд нийт мөнгөний бодлогын хувьд макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах үүднээс үнийн өсөлтийг сааруулах хандлага давамгайлж, гадаадын хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах замаар аж ахуйн байгууллагын үйл ажиллагааны зээлжих боломжийг илүү түргэн өсгөх чиглэл баримталж эхэлсэн.
Үүнтэй холбоотой иргэдийн хэрэглээний зээлийн өсөлт банкны салбарын хувьд буурах хандлагатай болсон. Нөгөө талаар манай компанийн зүгээс орон сууцны зээлүүдэд тавьдаг шалгуур үзүүлэлтүүдээ хэдийгээр хэвээр мөрдүүлж байгаа боловч эрх зүйн хувьд хөрөнгө оруулагч нарын үнэт цаасны эрх зүй стандартыг хангах үүднээс банк болон орон сууцны зээлтэй иргэдийн зээлийн болон барьцааны гэрээний эрх зүйн стандартыг Иргэний, Барьцааны, Эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн хуулиудыг хэрэгжүүлэх дүрэм журмын биелэлтэнд цахим хяналт нэвтрүүлсэн.
Орон сууцны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч байгуулага, иргэдийн хооронд байгуулж буй эрх зүйн бичиг баримтын алдаа зөрчлүүдийг бууруулах, үүний улмаас иргэдэд үүсдэг байсан чирэгдэл, цаг алддаг явдал багасахын зэрэгцээ 8 %-ийн хөтөлбөрийн хүрээнд зээл авсан иргэдийн эрх зүйн бичиг баримтын бүрдэл илүү ил тод, алдаагүй, төрийн үйлчилгээний бүртгэлийн ажил илүү түргэн болж байгаа. Иймд шалгуур өндөрссөн гэхээсээ илүү уг шалгуурын үзүүлэлтүүд илүү нарийн тодорхой хууль дүрэмд нийцтэй болж байгаа юм.
-60 мянга орчим өрх зээлд хамрагдсан статистик байна. Зээл ингэж ихсэж байгаа нь зах зээлийн жамаараа явж байна уу?
-Орон сууцны зээл ихсэх нь эрэлт хэрэгцээ өндөр хэвээр байгаагийн илрэл юм. Саяхан манай улсын Барилгын Үндэсний Ассоциацийн шугамаар Барилга хот байгуулалтын Яамтай хамтран орон сууцны эрэл хэрэгцээний судалгаа гаргасан бөгөөд үүнд улсын хэмжээнд орон сууц авах хүсэлтэй айл өрхийн хэмжээ 200 мянга орчим байгааг дурьдсан байна лээ. Иймд хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд барилга угсралтын хэмжээ дорвитой нэмэгдсэн болов ч айл өрхийн орон сууцны хэрэгцээ өндөр хэвээр байгаа нь тодорхой юм. Гарцаагүй худалдан авах төлбөрийн чадвартай өрхийн тоо хэмжээ ойрын жилүүдэд хэр зэрэг нэмэгдэх боломжтой байх талаар цааүид ч тогтмол судалгаа хийж, харин байрны хэрэгцээтэй болов ч урьчилгаа төлбөрийг хийх боломжгүй айл өрхийг хэрхэн дэмжих талаар оновчтой төрийн бодлого хэрэгтэй байгаа юм.
Үл хөдлөх хөрөнгө болох орон сууцны зах зээлийн өндөр өсөлтийн гол хөшүүрэг нь эдийн засгийн хурдацтай сайн өсөлт байдаг болохоор ойрын жилүүдэд суурь дэд бүтэцийн хөрөнгө оруулалтын ажлын явц хэрхэн нөлөөлөхийг давхар судалж санхүүжилтийн тогтолцоог шийдэх хэрэгцээ өндөр байгаа. Ингэснээр орон сууцны эрэлт хэрэгцээ, үнийн өсөлт тогтвортой тэнцвэртэй болж банкны үйл ажиллагаа өргөжих боломжтой болно. Өмнө нь дээр дурьдсан төсвийн болон хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтын өсөлтөнд суурилсан эдийн засгийн хөгжлийн хэтийн бодлогоос ихээхэн хамаарах тул тогтвортой өсөлттэй байна гэж хэлэхэд эрт байна.
-Нийслэлээс ажилтай орлоготой хүн бүр 3-5 жилийн дотор байртай болох хөтөлбөрийг санал болгосон. Энэ хөтөлбөр 8 хувийн хүүтэй зээлээс багаар хэрэгжих боломжтой юу?
-Нийслэлийн иргэдийн орон сууцны хөгжлийн хэтийн төлөвийг гаргахдаа эхний ээлжинд одоо байгаа дэд бүтцийн даац хэтэрснээс үүсээд буй сул талуудыг хэрхэн шийдэх талаар сайн судлаагүй болохоор хэлэх боломжгүй байна. Зарим судалгааны ажлыг Дэлхийн банктай хамтран хийж эхэлсэн байгаа бөгөөд эхний ээлжинд Гэр хорооллыг дахин төлөвлөж орон сууцжуулж буй хөтөлбөртэй холбогдуулан гэр хорооллын дунд болон бага орлоготой иргэдэд зориулсан хөнгөлөлт дэмжлэг үзүүлэх асуудал хөндөгдөж байсан. Олон улсад энэ асуудлаар судалгаа хийж харьцуулан, аль болохоор банкны зээлийн өндөр шалгуурыг давах боломжгүй, 30%-ийн урьдчилгаа төлөхөд бэрхшээлтэй байгаа, орлого нь хүрэлцэхгүй иргэдэд тусгайлан дэмжлэг үзүүлэх боломжийг судлахаар тогтсон байгааг онцолж байсан.
Тэгэхээр энэ талаар одоогоор тодорхой шийдвэр гаргаагүй болохоор хүлээлттэй байна гэсэн үг. МИК ОССК ХХК нь хувийн хэвшлийн, үнэт цаас гаргах үйл ажиллагаа эрхэлдэг компани болохоор жилийн 8%-ийн хүүтэй зээл олгох эсэх шийдвэр гаргах эрхгүй, хэрэв банкууд зээл олгосон тохиолдолд эдгээр байгууллагын олгосон зээл нь хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас гаргах түвшингийн сайн чанартай зээл байна, үүнийг багцаалж хөрөнгө оруулагч нарт зориулан үнэт цаас гаргах, хөрөнгө оруулагч нарын эрсдэлийг хянах тайлагнах үүрэг хүлээдэг компани юм. Иймд оролцогч талууд болох нийслэл хотын засаг захиргаа болон банкуудын өмнөөс шийдвэр гаргах, дүгнэх эрхгүй байгаа юм.
-Орон сууцны зээлд хөдөө орон нутгийн иргэд хир хамрагдаж байна вэ? 8 хувийг 7 хувь болгох асуудал хэрэгжих шатандаа орсон уу?
-Орон нутгийн хэмжээнд олгосон орон сууцны зээлүүд манай ипотекоор баталгаажсан хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасанд хамрагдах нь нэмэгдэж байна. Тухайлбал эхний удаад 2013 оны сүүлээр гаргасан ипотекийн хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны хувьд ийнхүү нийт бондын хөрөнгийн 11 хувь нь орон нутгийн 8 %-ийн зээлийн багц орсон байсан болон энэ удаагийн бэлтгэгдэж буй зээлийн багцын 22 орчим хувь нь орон нутгийн орон сууцны зээл хамрагдаж байгаа. Нийт 879,3 тэрбум төгрөгийн бондын зээлийн нэгдсэн багц хөрөнгийн 17,5 хувь нь орон нутгийн зээлүүд эзлэж байгаа.
7 хувьтай орон сууцны зээлийг орон нутагт хэрэгжиж эхлээгүй байгаа нь хувийн амьны орон сууцыг зээлд хамруулах тухай журамд өөрчлөлт ороогүй байгаатай холбоотой болов уу. 8%-ийн хөтөлбөрийн хувьд нийтийн зориулалттай, дэд бүтцийн хангамжтай орон сууц гэж Засгийн газрын журамд заагласан байгаа тул орон нутгийн хэмжээнд 7 %-ийн амины орон сууцыг санхүүжүүлэхэд олгосон орон сууцны зээлийг хамааруулж бонд гаргах асуудлыг шийдвэрлээгүй, судалгаанд байгаа. Мөн ийнхүү орон сууцны үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээний зах зээлийн судалгаа хийх ажил хүлээгдэж буй юм. Гэхдээ Барилга, хот байгуулалтын Яамнаас гаргасан судалгаанд ийнхүү дэд бүтцэд холбогдсон амины орон сууцны төрлийн зээлийн эрэлт хэрэгцээ өндөр байгааг тодорхой тусгаж 8 %-ийн амины орон сууцны зээл олгох бэлтгэл хийгдэж байна гэж ойлгож байгаа. Манай компанийн хувьд олон нийтийн дунд судалгаа хийх боломжтой хөрөнгийн үнэлгээний компанийг судалж, журамд өөрчлөлт оруулсны дараа илүү нарийвчилсан төлөвлөгөө гаргаж ажиллах юм.
-Банкуудаас авсан зээлийн багцыг МИК үнэт цаасжуулж хоёрдох зах зээлд гаргаж байгаа. Одоогийн байдлаар хэдэн удаагийн үнэт цаасжуулалт хийгдээд байна вэ?
-2014 оны 9-р сарын байдлаар манай компаниас нийт 545 тэрбум төгрөгийн бонд гаргах зөвшөөрлийг Санхүүгийн зохицуулах хорооноос 2 удаа авсаны үндсэн дээр хөрөнгө оруулагч нарт санал болгож худалдсан байгаа. Үүнд нийт 10 банкнаас хамрагдсан өрхийн тоо 13751 байна. Цаашид гаргахаар бэлтгэгдсэн бондын дараагийн ээлжинд нийт 7116 айл өрхийн 329 тэрбум төгрөгийн орон сууцны зээлийг хамруулан судалж сонгосон байгаа. Он дуустал одоогоор нийт 340 орчим тэрбум төгрөгийн бондын судалгаанд 8400 орчим айл өрхийн орон сууцны зээл хамрагдаж, Монголбанкны болон Засгийн газрын холбогдох журмын дагуу үнэт цаас гаргах шалгуурын биелэлт хангагдаж буй эсэхэд шинжилгээ хийж байна.
-8 хувийн зээлд шинээр хамрагдаж байгаа иргэдээс гадна өндөр хүүнээс 8 руу шилжиж буй иргэд байгаа. Эдгээр хүмүүст боломж гарч ирж байгаа нь лавтай?
-Шинээр орон сууцны байр худалдан авсан зээлдэгчээс гадна энэ хөтөлбөрт өмнө нь банкнаас өндөр хүүтэй зээл авсан орон сууцандаа амьдарч байгаа иргэд хамрагдсан нь маш чухал, нийгэмд үр өгөөжтэй хүний эрхийг дээдэлсэн арга хэмжээ болсон юм. Учир нь тухайлбал Монголбанкны статистик судалгаагаар шалгуур хангасан 8 %-ийн зээл рүү шилжсэн орон сууцны багц хөрөнгийн хэмжээ 540 тэрбум байгааг нийтэд өөрийн цахим хуудсанд ил тод мэдээлдэг. Зөвхөн нэг өрхийн хэмжээнд жилд хэмнэгдэх өрхийн орлогын хэмжээг тооцвол энэ нь ойролцоогоор 50 сая орчим төгрөгийн зээлтэй өрхөөс эхний жилдээ л гэхэд 1 –ээс 1,2 сая төгрөг хүртэл хөнгөлөлт болох жишээтэй байна. Олон жилээр үүнийг тооцож үзвэл өрхийн өрийн хэмжээнд дорвитой хөнгөлөлт болж өгч байгаа юм. Иймд энэ нь тухайн өрхийн худалдан авах чадварт сайнаар нөлөөлж байгаа нь гарцаагүй байхаас гадна өрхийн бусад зарцуулах зайльшгүй үардалд ихээхэн хувь нэмэр болох ач холбогдолтой байгаа.
-8 хувийн хүүтэй орон сууцны зээл цаашид тогтвортой үргэлжлэх үү?
-Энэ асуудлаар манай компаниас болон олон талын байгууллагуудаас өмнө нь хариулт өгч байсан, дахин давтаж хэлэхэд улсын төсвийн хувьд аливаа нэмэлт ачаалал үүсгээгүй, шинэлэг бүтэцтэй, хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх эхлэлийг хослуулсан хөтөлбөр болсон учраас эдийн засгийн өсөлт сайжирч тэлэх, эдийн засаг дах ажилгүйдлийн түвшин бууран, айл өрхий орлого нэмэгдэж, макро эдийн засгийн суурь бодлогууд нь тогтвортой байхад амжилттай үргэлжлэн хэрэгжих хөтөлбөр болон хэвээр, улам өргөжих хандлагатай байна.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Эх сурвалж: news.gogo.mn
Сэтгүүлч Б.Батсайхан
